SPRAWOZDANIE Z IV OGÓLNOPOLSKIEJKONFERENCJI NAUKOWEJ – który rozumie jąkanie (ISAD)(The World That Understand Stuttering). 21 października 2011r. z okazji Światowego Dnia Jąkających się odbyła się IV Ogólnopolska Konferencja Naukowa Świat, który rozumie jąkanie (ISAD)(The World That Understand Stuttering). Organizatorami konferencji byli: Dziekan Wydziału Filologicznego UŚ w Katowicach Dziekan Wydziału Teologicznego UŚ w Katowicach Studia Podyplomowe Kwalifikacyjne Logopedii i Medialnej Emisji Głosu UŚ w Katowicach Specjalistyczne Centrum Terapii Jąkania w Wodzisławiu Śląskim Instytut Języka Polskiego UŚ w Katowicach Zarząd Główny Polskiego Towarzystwa Logopedycznego w Lublinie Śląski Oddział Polskiego Towarzystwa Logopedycznego w Katowicach W spotkaniu, którego celem była popularyzacja wiedzy na temat jąkania oraz różnorodnych aspektów terapii osób z dysfluencją mowy uczestniczyły osoby jąkające się i ich bliscy, nauczyciele, studenci oraz otwarcia konferencji dokonali: prof. zw. dr hab. Marian Kisiel (Wydział Filologiczny UŚ w Katowicach), ks. dr hab. Leszek Szewczyk (Wydział Teologiczny UŚ w Katowicach), dr Olga Przybyla( Studia Podyplomowe Kwalifikacyjne Logopedii i Medialnej Emisji Głosu UŚ w Katowicach), dr Mieczysław Chęciek (Specjalistyczne Centrum Terapii Jąkania w Wodzisławiu Śląskim). Pierwsza część konferencji poświęcona została na rozważaniateoretyczne. Jako pierwszy głos zabrał dr Mieczysław Chęciek (Specjalistyczne Centrum Terapii Jąkania w Wodzisławiu Śląskim, Wyższa Szkoła Ekonomii, Turystyki i Nauk Społecznych w Kielcach) autor Zmodyfikowanego Programu Psychofizjologicznej Terapii Jąkających się oraz organizatorIntensywnych Programów Terapeutycznych dla Dzieci, Młodzieży i Dorosłych Jąkających Się oraz ich Rodziców / Opiekunów / Osób Towarzyszących. W swoim wystąpieniupt.: Terapia osób jąkających się w ujęciu interdyscyplinarnym zwrócił uwagę na wieloaspektowość zaburzeń płynności mówienia i złożoność procesu terapeutycznego. Kolejny raz podkreślił rolę najbliższego środowiska - osób wspierających terapię jąkających się. W czasie wystąpienia prezentował i omawiał nagrania pacjentów (diagnozy, wystąpienia, fragmenty zajęć) obrazujące przebieg i efekty stosowanych zabiegów terapeutycznych. W referacie Ks. dr Stanisław Wilczewski – Mistrz Terapii Jąkania, Katowiczanin z wyboru dr Ida Szwed (Uniwersytet Śląski w Katowicach) przybliżyła sylwetkę ks. dra Stanisława Wilczewskiego, który urodził się 26 kwietnia 1886 we Wrocławiu. W 1904 roku otrzymał świadectwo dojrzałości w Friedrichsgymnasium w Berlinie i rozpoczął studia na Wydziale Teologicznym Uniwersytetu Wrocławskiego. Uczęszczał również na wykłady z językoznawstwa polskiego i działał w Kółku Polskim. W 1909 roku otrzymał święcenia kapłańskie. W latach 1910-1914 pełnił funkcję wikarego w Kościele św. Mikołaja w Raciborzu. W tej dużej, gotyckiej świątyni zwrócił uwagę na fatalne warunki akustyczne panujące podczas głoszenia kazań. Pogłos odbijanych od ścian wypowiedzi powodował niepełną ich zrozumiałość przez wiernych, zgromadzonych w świątyni. Przynosił też kapłanom znaczny dyskomfort głosowy i emocjonalny. Ten fakt stał się w dużym stopniu przyczyną zainteresowania się ks. Wilczewskiego fonetyką akustyczną. Z pracą duszpasterską łączył działalność kulturalno-oświatową w Kongregacji Młodzieży Męskiej i Żeńskiej. Intensywna praca głosem spowodowała u niego fonastenię. Chcąc pomóc sobie i innym, podjął studia z fonetyki eksperymentalnej i filologii na uniwersytecie w Hamburgu oraz w Państwowym Laboratorium Fonetycznym, zakończone w 1921 roku doktoratem: „Phonoposotische und Phonotopische Untersuchungen von Lippenlauten” (Hamburg 1922). Specjalizował się w fizjologii wytwarzania głosu i leczeniu zaburzeń głosu i mowy. Równocześnie prowadził zajęcia z fonetyki i higieny mowy z księżmi i klerykami. Po plebiscycie w 1921 roku zamieszkał w Katowicach. Włączył się do organizowania polskiego szkolnictwa i podjął pracę w Gimnazjum Klasycznym im. A. Mickiewicza. Krzewił kulturę polską, zakładał i prowadził teatry żywego słowa. W 1atach 1925-1927 w celu doskonalenia warsztatu logopedycznego i kaznodziejstwa podjął studia na Uniwersytecie Warszawskim z zakresu psychologii mowy i homiletyki. Od 1927 roku był wykładowcą w Państwowym Seminarium Nauczycielskim w Mysłowicach, a w latach 1930-1938 również w Zakładach Kształcenia Nauczycieli w Pszczynie, Nowej Wsi (Wirek), w Tarnowskich Górach oraz w Państwowym Konserwatorium Muzycznym w Katowicach. Uczył metod zapobiegania schorzeniom narządu głosu u osób pracujących głosem i estetyki mowy. W 1927 roku założył w Katowicach, Instytut Fonetyczny - Poradnię Logopedyczną. Leczył fonastenię, wypracował metody usuwania wad wymowy a zwłaszcza jąkania. Wydział Zdrowia Urzędu Wojewódzkiego w Katowicach oraz Podyplomowe Studium Logopedii Uniwersytetu Marii Curie Skłodowskiej w Lublinie zlecały mu również prowadzenie kursów dokształcających dla logopedów. Był członkiem Polskiego i Międzynarodowego Towarzystwa Logopedycznego. Wygłaszał referaty na międzynarodowych kongresach fonetyczno-logopedycznych w Bonn (1930), w Amsterdamie (1932) i licznych sympozjach logopedycznych w Polsce. W uznaniu zasług w 1975 roku przyznano mu „Śląską nagrodę im. J. Ligonia". Mimo iż w 1967 roku przeszedł na emeryturę, logopedią i kaznodziejstwem zajmował się do śmierci. Zmarł 12 czerwca 1980 w Katowicach. Pasja, z jaką podejmował się pracy z pacjentami ks. dr Stanisław Wilczewski jest wzorem dla wielu terapeutów również dziś. A wiedza, umiejętności i doświadczenie stanowią dziedzictwo, o którym nie powinni zapominać współcześni logopedzi. Ks. dr hab. Leszek Szewczyk (Uniwersytet Śląski w Katowicach)w swoim wystąpieniu: Księdza Wilczewskiego troska o jakość słowa (kaznodziejskiego) zwrócił uwagę na inny aspekt pracy ks. dra Stanisława Wilczewskiego, który poza pracą duszpasterską i terapeutyczną wykładał fonetykę pastoralną, najpierw w Śląskim Seminarium Duchownym w Krakowie, a później również w seminariach częstochowskim i krakowskim. Uczył przyszłych kapłanów higieny głosu, estetyki mowy, komunikatywnego z wewnętrznym zaangażowaniem i przeżyciem głoszenia Słowa Bożego oraz akcji kaznodziejskiej. Przygotowywał wykładowców fonetyki pastoralnej dla kilku seminariów duchownych diecezjalnych i zakonnych. Znany był również, jako wybitny mówca i kaznodzieja. W 1929 roku, jako jeden z pierwszych głosił kazania w Polskim Radio. Cykl kazań radiowych „Pius XI i wielcy jego imiennicy na Stolicy Piotrowej” został wydany drukiem (Katowice 1929). Jako założyciel Kółka Homiletycznego i jego długoletni prezes (1932-1939) przyczynił się do rozwoju kaznodziejstwa w diecezji katowickiej. Kolejną prezentację pt.: Z historii Polskiego Związku Jąkających się oraz Światowego Dnia Osób Jąkających się (International Stuttering Awareness Day, ISAD)zaprezentowałamgr Katarzyna Robakowska-Ploch (Poradnia Psychologiczno - Pedagogiczna w Świętochłowicach). W swoim wystąpieniu przedstawiła historię oraz zasady funkcjonowania samopomocowych grup osób jąkających się - Klubów „J”. Obecnie Kluby funkcjonują w ośmiu miastach Polski (Katowice, Kraków, Lublin, Olsztyn, Radom, Warszawa, Toruń i Wrocław). Organizują spotkania, w czasie których członkowie udzielają sobie wzajemnego wsparcia, dzielą się wiedzą i doświadczeniami związanymi z terapią. Prowadzą również akcje popularyzujące wiedzę na temat jąkania. Następnie dr Katarzyna Węsierska (Uniwersytet Śląski w Katowicach)w wystąpieniu pt.; Jąkanie w sieci dokonała analizy sposobów przedstawiania problemów jąkania się w Internecie. Zaprezentowała szereg faktów i mitów, na które można się natknąć surfując w sieci. Podkreśliła, że „Jąkanie to skomplikowane zjawisko. Nie ma jednej prostej przyczyny, nie ma jednej uniwersalnej metody terapii!” a „Skuteczna terapia jest wypadkową motywacji, poświęcenia, zaangażowania, odwagi, cierpliwości i... zrozumienia!” ( Przedstawiła również adresy polsko- i anglojęzycznych stron internetowych, na których można znaleźć rzetelne informacje na temat omawianych problemów. Tuż przed przerwą głos zabrała dr Olga Przybyla (Uniwersytet Śląski w Katowicach)i zaprezentowała temat: Network for Tuning Standards & Quality of Educ. progs. for SLT in Europe (NetQues) omawiając postępy nad opracowaniem jednolitych standardów kształcenia logopedów w krajach Unii Europejskiej. Po przerwie terapeuci współpracujący z dr Mieczysławem Chęćkiem w INTENSYWNYCH PROGRAMACH TERAPEUTYCZNYCH DLA DZIECI, MŁODZIEŻY I DOROSŁYCH JĄKAJĄCYCH SIĘ przedstawili referaty dotyczące praktycznych aspektów terapii jąkania. Jako pierwszy wystąpił mgr Tomasz Brawański (Poradnia Psychologiczno-Pedagogiczna w Cieszynie, SCTJ w Wodzisławiu Śląskim) z referatem pt.: Wykorzystanie zjawiska opóźnionego sprzężenia zwrotnego w procesie terapii osób jąkających. W swoim wystąpieniu omówił zastosowanie korektora „Echo”, którego działanie zostało oparte na metodzie „Echo” profesora B. Adamczyka (B. Adamczyk, 1993).Istotą prezentowanej metody jest mówienie w sposób zsynchronizowany z własnym echem, opóźnionym o 0,1 - 0,3 sek., w czasie którego jąkanie nie pojawia się, a tempo mowy staje się wolniejsze. Wykorzystanie echokorektora i echa zapamiętanego stanowi jeden z elementów Zmodyfikowanego Programu Psychofizjologicznej Terapii Jąkających się. Następnie Techniki wspierające płynne mówienie u osób z dysfluencją mowy przedstawiła mgr Elżbieta Bijak (Szkoła Podstawowa Nr 3 z Oddziałami Integracyjnymi w Mikołowie, SCTJ w Wodzisławiu Śląskim). W swoim referacie omówiła: MILCZENIE, MASKOWANIE, MÓWIENIE RYTMICZNE, MÓWIENIE CHÓRALNE, METODĘ CIENIA , TECHNIKĘ ZWOLNIONEGO, PRZEDŁUŻONEGO MÓWIENIA (TPM), czyli przeciągania samogłosek, GEST UPŁYNNIAJĄCO-RYTMIZUJĄCY, TECHNIKĘ DELIKATNEGO STARTU MOWY (TDSM), Próby celowego jąkania się, czyli TECHNIKĘ NEGATYWNEJ PRAKTYKI Prowadząca podkreśliła, iż najlepsze efekty w terapii osób jąkających się osiąga się stosując techniki płynnego mówienia, jako integralny element spójnego systemu oddziaływań terapeutycznych. W kolejnym wystąpieniu mgr Elżbieta Skrzypiec – Kucharzewska (Poradnia Psychologiczno-Pedagogiczna w Siemianowicach Śl., SCTJ w Wodzisławiu Śląskim)przedstawiła referat pt.: Trening oddechowo- emisyjno- dykcyjny osób z zaburzeniami płynności mówienia. Logopeda- emisjolog zapoznała słuchaczy z założeniami i warunkami prowadzenia terapii oddechowo – emisyjno – dykcyjnej, z wykorzystaniem muzykoterapii i śpiewoterapii, w której ćwiczenia oddechowe, ćwiczenia fonacyjne i artykulacyjne ukierunkowane są na poprawę płynności mowy oraz zwolnienie tempa mowy. Referat: Logofobia – patologiczny lęk przed mówieniem u osób jąkających się wygłosiła mgr Justyna Toronczak (Zespół Szkół Ogólnokształcących nr 13 w Zabrzu, SCTJ w Wodzisławiu Śląskim). Obniżanie poziomu logofobii - społecznego lęku przed mówieniem (przed wypowiadaniem się na forum grupy, udziałem w dyskusji, nawiązaniem rozmowy czy też publicznymi wystąpieniami) jest jednym z zasadniczych celów prowadzonej terapii osób z problemami płynności mówienia. J. Toronczak omówiła psychoterapeutyczną metodę radzenia sobie z logofobią - relaksację i wizualizację. Mgr Dorota Kamińska (Poradnia Psychologiczno-Pedagogiczna w Ciechanowie, Mazowieckie Samorządowe Centrum Doskonalenia Nauczycieli – Wydział w Ciechanowie, SCTJ w Wodzisławiu Śląskim)przygotowała i przedstawiła przedostatnią prezentację: Oswajanie lęków – psychodrama i socjoterapia w pracy z osobami jąkającymi się. W swoim wystąpieniu zwróciła uwagę, iż osoby z niepłynnością mowy potrzebują społecznego wsparcia, a także wiary w sens i skuteczność terapii, gdyż niepłynność mówienia w znacznym stopniu wpływa na ich samoocenę i samoakceptację. Głównym zadaniem w tym zakresie jest udzielanie im wsparcia emocjonalnego, dostarczanie pozytywnych „wzmocnień”, a także pomoc w rozwiązywaniu problemów osobistych, umożliwienie lepszego poznania siebie, swoich „mocnych stron” oraz umiejętnego wykorzystywania ich w sytuacjach omówiła zajęcia socjoterapeutyczne oraz wykorzystanie psychodramy w pracy z jąkającymi się w celu uzyskania efektów w postaci: zwiększenia gotowości do komunikowania się, znacznego obniżenia stresu komunikacyjnego (w tym lęku przed publicznym wystąpieniem), widocznego wzrostu samooceny i samoakceptacji, poprawy kontaktów interpersonalnych, nabycia umiejętności identyfikowania własnych emocji oraz kontrolowania i radzenia sobie z nimi, znacznego ograniczenia współruchów i reakcji wegetatywnych oraz nabycia umiejętności panowania nad nimi, umiejętności stosowania technik wspomagających płynność mówienia, w tym świadome stosowanie w mówieniu poznanych „gestów płynności”, Jako ostatni przed warsztatami głos zabrał Maciej Paszkowski (student Uniwersytetu Łódzkiego), który swoim wystąpieniem: Moja droga do płynnego mówienia dał świadectwo, że warto walczyć o płynną mowę i swobodę w komunikowaniu się. Kiedyś jąkający się, dzisiaj wolontariusz wspierający terapię innych jąkających się w czasie turnusów terapeutycznych organizowanych przez Specjalistyczne Centrum Terapii Jąkania w Wodzisławiu Śląskim,podzielił się ze słuchaczami swoimi refleksjami na temat własnej terapii, towarzyszących jej emocji, potknięć, walce, wątpliwości, sukcesach małych i większych oraz pomaganiu innym. Przyznał: „Tak wiele jąkanie mi zabrało, tak wiele czasu straciłem, tak wiele marzeń zaprzepaściłem, tak wiele przemilczałem...”A na koniec: „Cieszę się z tego, co udało mi się już osiągnąć, czuję, że złapałem wiatr w żagle. Wiem także, że to dopiero początek...” Ostatnią częścią konferencji były warsztaty z udziałem osób jąkających się - uczestników konferencji. Zajęcia prowadzili, występujący wcześniej w charakterze prelegentów, terapeuci ze Specjalistycznego Centrum Terapii Jąkania w Wodzisławiu Śląskim zgodnie z założeniami Zmodyfikowanego Programu Psychofizjologicznej Terapii Jąkających się dra Mieczysława Chęćka. Pokazowa sesja terapeutyczna rozpoczęła się od wyjścia jąkających się osób na mównicę i powiedzenia kilku słów o sobie pozostałym uczestnikom konferencji. Następnie psycholog, logopeda mgr Justyna Toronczak wykorzystując wizualizację wprowadziła wszystkich w stan wyciszenia i odprężenia. Później logopeda-emisjolog mgr Elżbieta Skrzypiec – Kucharzewska zaproponowała uczestnikom ćwiczenia oddechowe, fonacyjne i artykulacyjne, elementy plastyki ruchu, oraz ćwiczenia dykcyjne z wykorzystaniem tekstów. Neurologopeda mgr Tomasz Brawański przeprowadził trening zwolnionego mówienia z wykorzystaniem metody „Echo”. Ćwiczenia Techniki Delikatnego Startu Mowy i innych technik płynnego mówienia prowadziła neurologopeda mgr Elżbieta Bijak. Na koniec neurologopeda mgr Dorota Kamińska wykorzystując fakt, że w konferencji brały udział osoby, które się nie znały zastosowała elementy socjoterapii. Podsumowania i zamknięcia konferencji dokonali dr Olga Przybyla i dr Mieczysław Chęciek dziękując uczestnikom za przybycie i aktywne uczestnictwo. Szczególnie miłe słowa skierowali do licznie przybyłych jąkających się. Wyrazili również nadzieję, że takie spotkania pomagają światu zrozumieć jąkanie. OpracowałaElżbieta Bijak